Produkcja drobiarska w Polsce i jej wpływ na środowisko

Świadome żywienie jest jednym z najbardziej istotnych aspektów zdrowego stylu życia. Spożycie mięsa drobiowego, bogatego w białko, nienasycone kwasy tłuszczowe czy składniki mineralne jest zalecane przez dietetyków w celu utrzymaniu zdrowej diety. Pamiętać jednak należy o tym, że produkcja drobiarska związana jest z produkcją odpadów. Omawiany rodzaj biomasy może jednak zostać odpowiednio zagospodarowany.

Tekst: 

dr inż. Wojciech Czekała, 

dr inż. Andrzej Lewicki, 

inż. Katarzyna Gajewska, 

Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Instytut Inżynierii Biosystemów

Zdjęcie: Pixabay.com

Jakość produktu, odpowiednie walory smakowe oraz relatywnie niska cena stanowią bezpośrednie przyczyny systematycznie  zrastającego popytu na mięso drobiowe. Wg danych statystycznych, sporządzonych przez Główny Urząd Statystyczny, w 2014 roku spożycie mięsa drobiowego w Polsce wyniosło 28,2 kg na osobę, przy obserwowanej tendencji zwyżkowej.

Polska od 2014 roku stała się jednym ze światowych liderów eksportu mięsa drobiowego, którego główny rynek zbyt ustanowią kraje Unii Europejskiej. Taka sytuacja oznacza również produkcję i  konieczność zagospodarowania znacznych ilości odchodów zwierzęcych. Pozyskanie obszernego rynku zbytu stało się możliwe głównie za sprawą wejścia Polski do Unii. Stając się jej członkiem, zaprzestano stosowania polityki protekcyjnej w  odniesieniu do państw nieczłonkowskich.

Dynamiczny rozwój produkcji drobiowej, wyprzedzający jej krajowe spożycie, był głównym czynnikiem uzależniającym wartość eksportu od bieżącej koniunktury rynkowej. W  2014 roku wartość eksportowanego mięsa na rynek unijny wyniosła aż 89 proc. Pozycję lidera w  branży drobiarskiej Polska zapewniła sobie, proponując konkurencyjne ceny w  stosunku do drobiu pochodzącego od producentów innych państw członkowskich. Według Biuletynu informacyjnego Agencji Rynku Rolnego w  2014 r. cena przeciętnej tuszki z  kurczaka dwukrotnie przewyższała cenę polskiego mięsa, wyrażoną w euro.

Do grupy głównych odbiorców drobiu oraz jego przetworów należą przede wszystkim Niemcy, będące od wielu at największym odbiorcą mięsa, a także Wielka Brytania oraz Czechy. Ukraina natomiast jest jednym z  najważniejszych pozaunijnych odbiorców drobiu. Konkurencyjne ceny wraz z  coraz częściej stosowanym kontrolowanym system jakości QAFP pozwoliły Polsce na pozyskanie nowych rynków zbytu, poza granicami Europy, głównie w  rejonach Azji.

Wpływ produkcji drobiarskiej na środowisko

Budynki inwentarskie stanowią jeden z głównych emitorów substancji szkodliwych, przyczyniających się do powstawania efektu cieplarnianego. Pochodzące z budynków powietrze, usuwane na drodze wentylacji mechanicznej, jest obfite w  amoniak, metan, podtlenek azotu czy siarkowodór. Związki te pochodzą głównie z  procesów metabolicznych hodowanych zwierząt, a  ich stężenie zależy od wielkości ferm oraz zastosowanych technologii. Na emisję w dużej mierze ma również wpływ sposób żywienia oraz utrzymania zwierząt.

Najlepsze Dostępne Techniki w  Produkcji Zwierzęcej, tzw. BAT, określone w  Dyrektywie Rady Unii Europejskiej 96/61/ EC w  sprawie Zintegrowanego Zapobiegania i Kontroli Zanieczyszczeń, wskazują najważniejsze zasady ograniczenia negatywnego wpływu ferm drobiowych na środowisko naturalne, pozwalając na ich funkcjonowanie zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. NDPT odnoszą się w  głównej mierze do emisji amoniaku, będącego najbardziej uciążliwym związkiem, silnie zanieczyszczającym powietrze atmosferyczne w  obrębie ferm, a  także będącym czynnikiem zwiększającym zakwaszenie gleb i eutrofizację wód gruntowych.

NDPT obejmują metody pozwalające na efektywną redukcję jego emisji. Metody te możemy sklasyfikować w następujący sposób:

• Metody żywieniowe, dążące do zmniejszenia wydalanego wraz z odchodami azotu poprzez stosowanie precyzyjnych dawek pokarmowych, na każdym z etapów produkcji.
• Metody technologiczne, polegające na tworzeniu stref buforowych pasów zieleni, wykorzystujące drzewa wysokie i średniowysokie.
• Metody techniczne, odpowiedzialne za optymalizację mikroklimatu pomieszczeń hodowlanych, z  jednoczesną poprawą jakości stosowanej ściółki.
• Metody zoohigieniczne, zwiększające zawartość suchej masy w ściółce oraz pomiocie, bezpośrednio przyczyniające się do redukcji  zawartości amoniaku, jednak zwiększające zawartość pyłów w powietrzu.

Wzrost eksportu mięsa drobiowego wiąże się ze wzmożoną produkcją, a  w  konsekwencji z wytwarzaniem znacznych ilości odpadów. Są one produkowane niemalże na każdym etapie produkcji. Jedną z bardziej problematycznych kwestii stanowi zagospodarowanie wytwarzanego obornika kurzego. Obornik kurzy stanowi odpad będący mieszaniną kurzych odchodów wymieszanych ze ściółką.

Omawiany rodzaj biomasy posiada specyficzne właściwości, stąd koniecznym jest wykorzystanie jego zalet, przy jednoczesnym ograniczeniu wpływu na środowisko.

W  większości gospodarstw hodowlanych nie stosuje się kosztownych metod utylizacji tego odpadu. Najpopularniejszą, praktykowaną obecnie metodą jego utylizacji jest bezpośrednie zastosowanie jako nawozu. Obornik stanowi jednak również uciążliwe źródło  zanieczyszczeń, posiadając jednocześnie duży potencjał nawozowy, jak i  energetyczny. Ilość produkowanego obornika jest bardzo zróżnicowana.

Zależy głównie od gatunku, systemu chowu czy wieku ptaków. Intensyfikacja produkcji sprawia zatem, że koniecznym jest opracowanie technologii umożliwiającej efektywne wykorzystanie obornika, mając na względzie głównie działania chroniące środowisko.

Wykorzystanie obornika kurzego w biogazowniach rolniczych

Kierunków wykorzystania nawozowego i  energetycznego jest wiele. Należy więc pamiętać o tym, że składowanie bądź bezpośrednie wykorzystanie nie są jedynymi rozwiązaniami. Na znaczeniu z pewnością będą z każdym rokiem przybierały te rozwiązania, które pozwolą przynieść zyski przy jednoczesnym dbaniu o  środowisko naturalne. Jednym z nich jest wykorzystanie pomiotu i obornika kurzego do produkcji biogazu rolniczego, a następnie prądu oraz ciepła.

Na rentowność inwestycji w  głównej mierze wpłynąłby fakt, że pomiot i obornik byłby dla producentów drobiu substratami darmowymi. Jest to bardzo istotne, gdyż szacuje się, że koszt zakupu substratów może stanowić nawet do 40 proc. kosztów eksploatacji biogazowni. Ponadto substrat dostępny jest w trakcie całego roku, co z  pewnością należy traktować jako zaletę dla biogazowni.

Zasadniczym produktem procesu, obok biogazu, jest pulpa pofermentacyjna. Substrat ten jest w  pełni ustabilizowany i może  z  powodzeniem być stosowany do nawożenia. Rozwiązanie to jest doskonałą alternatywą do bezpośredniego nawożenia pomiotem i obornikiem. Wynika to z faktu, że pulpa jest materiałem znacznie bardziej przyjaznym środowisku niż nieprzetworzone nawozy naturalne.

Zdecydowanie największą barierą w wykorzystaniu odchodów pochodzących z drobiarstwa do produkcji biogazu jest wysoka zawartość azotu. Jak powszechnie wiadomo, amoniak stanowi poważny inhibitor dla procesu. W Pracowni Ekotechnologii Instytutu Inżynierii Biosystemów Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu realizowany jest aktualnie, pod kierownictwem dr. inż. Andrzeja Lewickiego, projekt LIDER finansowany przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju pod tytułem

„Innowacyjna technologia fermentacji pomiotu  kurzego poddanego redukcji zawartości azotu poprzez wytrącenie kwasu moczowego”,

którego celem jest opracowanie efektywnej i  opłacalnej technologii fermentacji monosubstratowej pomiotu drobiowego, co stanowiłoby odpowiedź na bieżące zapotrzebowanie polskiego, ale także światowego rynku w dziedzinie zagospodarowania tego uciążliwego odpadu.