Biogaz i biometan stanowią jedne z nabardziej obiecujących źródeł energii odnawialnej, oferując realne korzyści w kontekście ochrony środowiska oraz trwającej transformacji energetycznej. Rozwój tego sektora od lat hamowany jest przez liczne bariery, które niejednokrotnie były wspominane na łamach mediów branżowych, m.in. „Magazynu Biomasa„. Mimo że w ostatnim czasie zaobserwowaliśmy wiele pozytywnych zmian, takich jak uchwalenie specustawy o biogazowniach rolniczych, nowelizacja prawa energetycznego czy ogłoszenie nowych programów wsparcia – wciąż wiele aspektów wymaga poprawy.
Poza systemowymi problemami, takimi jak brak modernizacji sieci przesyłowych czy ograniczony dostęp do funduszy na nowe inwestycje, przedstawiamy liczne absurdalne decyzje hamujące rozwój sektora.
Bariery sektora biogazu i biometanu – formalno-prawne
Budowa oraz prowadzenie biogazowni lub biometanowni wiąże się z koniecznością pozyskania licznych pozwoleń, zarówno na etapie przedinwestycyjnym jak i budowlanym oraz spełnienia wszystkich wymogów formalno-prawnych. Brak jednoznacznej interpretacji prawa powoduje, że procedowanie poszczególnych decyzji w różnych gminach może przebiegać inaczej.
Przykładowo, w zakresie obciążeń publicznoprawnych rozbieżność interpretacyjna dotyczy szczególnie zbiorników fermentacyjnych oraz pofermentacyjnych. Organy w zależności od własnej opinii kwalifikują je albo jako budowle (opodatkowane podatkiem od nieruchomości od wartości) albo jako budynki pod działalność gospodarczą (opodatkowane od powierzchni). Obciążenia publicznoprawne w zależności od interpretacji dla biogazowni o mocy 1 MW wahają się między 100 a 200 tys. zł., zatem rozbieżność jest znaczna i należałoby od samego początku poprawnie kalkulować koszty ponoszone przez inwestora.
Dowolność interpretacji zauważalna jest również podczas uzyskiwania pozwolenia na przetwarzanie i wytwarzanie odpadów. Wydawanie negatywnych opinii bez podstaw prawnych i merytorycznych uzasadnień, żądanie dodatkowych dokumentów oraz dowolność w ustalaniu terminów przeprowadzania kontroli weryfikacyjnych przez WIOŚ często wydłuża procedurę o wiele miesięcy. Nierzadko organy administracji uzależniają wydanie decyzji na odzysk w procesie R10 od posiadania zgody na proces R3.
Szczególne znaczenie ma tutaj art. 46 ust. 1f ustawy o odpadach, który interpretowany jest przez WIOŚ w taki sposób, że gotowość instalacji powinna być potwierdzona pozwoleniem na użytkowanie lub zgłoszeniem zakończenia robót budowlanych. W efekcie w sektorze gospodarki odpadami, uzyskanie decyzji R3 i R10 przed oddaniem instalacji do użytkowania jest praktycznie niemożliwe. Jednocześnie, art. 76 ust. 1 pkt 3 POŚ nakłada na nowo uruchamiane instalacje obowiązek posiadania decyzji praktycznie 30 dni przed zamierzonym oddaniem do użytkowania, co niejako wyklucza zapisy ustawy o odpadach i prowadzi do blokady odbioru inwestycji.
Specustawa do poprawki
Pomimo, że nadrzędnym celem wprowadzenia Ustawy z 13 lipca 2023 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji dotyczących biogazowni rolniczych, jak również ich funkcjonowaniu, było przyspieszenie rozwoju sektora biogazu, nie wszystkie jej przepisy faktycznie sprawdzają się w rzeczywistości. Jednym z zarzutów jest ograniczenie powierzchni biogazowni do 1 ha, co w przypadku projektowania instalacji o wyższych mocach (np. 1 MW) może okazać się niemożliwe. Ze względu na wykorzystanie lagun oraz silosów do magazynowania nawozu, teoretycznie nie musiałyby one być zaliczane do części biogazowni, co pozwoliłoby instalacji na spełnienie ustanowionych limitów.
Jednakże urzędy, powołując się na prawo budowlane, nie uznają takiej interpretacji. Niezrozumiałym wydaje się również zakaz wykorzystywania w biogazowni rolniczej takich odpadów jak odpady kuchenne ulegające biodegradacji, oleje i tłuszcze jadalne, odpady ulegające biodegradacji z ogrodów i parków czy odpady z targowisk (odpady te kwalifikowane są jako komunalne – przyp. red.), dla których byłby to najbardziej efektywny sposób przetwarzania i utylizacji. Analogiczna sytuacja występuje również w kontekście uproszczonej ścieżki zagospodarowania produktu pofermentacyjnego w biogazowniach rolniczych. W tym zapisie, z nieznanych powodów, wykluczono niektóre substraty lub ograniczono liczbę podmiotów, od których można je pozyskiwać, mimo że wcześniej były one z powodzeniem używane w biogazowniach rolniczych i nie miały negatywnego wpływu na środowisko, na przykład substraty o kodach 16 lub 2.
Oto mapa biogazowni rolniczych w Polsce!
W odniesieniu do biogazowni rolniczych specustawa skróciła czas wydania warunków przyłączenia, jednak zasada ta dotyczy jedynie wąskiego grona instalacji realizowanych w jej trybie, które kosztem trwałego ograniczenia katalogu substratów zyskują krótszy okres na wydanie warunków przyłączenia. Jak podkreślają przeciwnicy tego zapisu, rodzaj wsadu oraz forma prawna podmiotu realizującego inwestycję nie powinna mieć znaczenia w przypadku identycznych pod względem technicznym instalacji.
Wątpliwe jest również nagminne wydawanie warunków przyłączenia przy gwarancji odbioru energii elektrycznej tylko przez 12 h w ciągu dnia. Coraz częściej podnoszone są głosy, że operatorzy systemu dystrybucyjnego (OSD) powinni w bardziej transparentny sposób przedstawiać podstawy wydawania takich warunków i m.in. publikować analizy oddziaływania na sieć. Do wiadomości publicznej powinien być również podany rejestr podmiotów działających na rynku artykułów rolno-spożywczych z którymi, zgodnie z Ustawą, można by nawiązać współpracę w zakresie dostaw substratów. Brak dostępu do rejestru dla osób trzecich, choćby w skróconej formie, a niejednokrotnie również brak wiedzy osób pracujących w danym zakładzie, powoduje wydłużenie pozyskania z pozoru prostej informacji i zniechęca do poszukiwania partnerów wśród podmiotów z tej grupy.
Aktualizacja systemów wsparcia
Bez wątpienia pomoc rządowa w postaci m.in. ulg, dotacji czy systemów wsparcia – jest znaczącym impulsem do rozwoju odnawialnych źródeł energii, w tym biogazu. Należy jednak pamiętać, że takie mechanizmy trzeba uaktualniać i dopasowywać do bieżącej sytuacji rynkowej.
To tylko fragment artykułu. Cały przeczytasz w naszym raporcie Biogaz i biometan 2024. Pobierz go poniżej za darmo!
Raport Biogaz i biometan w Polsce 2024
Wyślij link na adres email:
Oprac. Redakcja, Unia Producentów i Pracodawców Przemysłu Biogazowego i Biometanowego (UPEBBI) na podstawie materiału Porozumienia dla Biogazu i Biometanu
Newsletter
Bądź na bieżąco z branżą OZE
