Podstawowym czynnikiem warunkującym każdą inwestycję jest konieczność zdobycia jej finansowania. W przypadku projektów o znaczącym rozmiarze i potencjale ekonomicznym, środki konieczne do ich realizacji nierzadko przekraczają możliwości finansowe pojedynczych inwestorów. Wówczas pojawia się potrzeba pozyskania zewnętrznych źródeł finansowania, również w postaci środków pochodzenia unijnego czy krajowego.
Jedną z głównych zasad zarządzania funduszami unijnymi jest zakaz podwójnego finansowania. Zgodnie z jego treścią, niedozwolone jest zrefundowanie czy też rozliczenie całkowite lub częściowe danego kosztu dwa razy ze środków publicznych – czy to europejskich, czy krajowych. Definicję podwójnego finansowania realizować będzie zatem w szczególności:
- wykazanie tego samego kosztu w ramach dwóch różnych projektów współfinansowanych ze środków krajowych lub wspólnotowych;
- sfinansowanie kosztów podatku VAT ze środków projektu, a następnie odzyskanie tego podatku ze środków budżetu państwa;
- zakupienie środka trwałego z udziałem środków dotacji krajowej, a następnie wykazanie kosztów amortyzacji tego środka w projekcie objętym dofinansowaniem;
- zrefundowanie wydatku poniesionego przez leasingobiorcę na zakup dobra leasingowanego w ramach leasingu finansowego, a następnie zrefundowanie rat opłacanych przez beneficjenta w związku z leasingiem.
Co istotne, nie jest podwójnym finansowaniem wykazanie w toku inwestycji poniesionego kosztu, jeżeli został on sfinansowany ze środków własnych wykonawcy – nawet, jeżeli stanowią one środki publiczne w rozumieniu ustawy o finansach publicznych.
Za podwójne finansowanie będzie uważane otrzymanie środków uzyskanych z dwóch różnych źródeł na rzecz tego samego projektu. Jeżeli jednak projekt zgłoszony różni się od realizowanego, przykładowo stanowi jego kontynuację, to żaden z obowiązujących przepisów nie zakazuje jego dofinansowania.
Warto wówczas wskazać na konkretne różnice w taki sposób, aby komisja rozpatrująca wniosek nie miała w tym zakresie wątpliwości. Wprowadzenie regulacji dotyczących zakazu podwójnego finansowania ma na celu ochronę efektywnego wydatkowania środków unijnych, a weryfikacja tego procederu odbywa się zarówno na początkowym etapie – na gruncie instytucji potencjalnie finansujących, jak i na gruncie kontroli krzyżowej i horyzontalnej, prowadzonej przez zewnętrzne podmioty.
W przypadku faktycznego uzyskania podwójnego finansowania, oprócz konieczności zwrotu środków wraz z odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych oraz wykluczenia z możliwości otrzymania dalszych środków europejskich, podmiot odpowiedzialny naraża się również na odpowiedzialność karną związaną z wyłudzeniem kredytu, opartą na treści art. 297 k.k.
Ryzyko podwójnego finansowania w praktyce
W praktyce ryzyko podwójnego finansowania zachodzić może już na etapie składania dokumentacji aplikacyjnej, a to w sytuacji, gdy dotyczyłaby ona potencjalnego zawarcia umowy o dofinansowanie, której zakres rzeczowy pokrywałby się z już złożonym lub realizowanym przez ten sam podmiot projektem unijnym. Stąd też konieczne jest złożenie przez wnioskodawcę odpowiedniego oświadczenia, stanowiącego zazwyczaj załącznik do wniosku o dofinansowanie.
Warto wspomnieć, że instytucje analizujące wniosek mogą zdobywać informacje odnośnie realizowanych lub zrealizowanych projektów wnioskodawcy, co ma umożliwić wykrycie ewentualnych tożsamych zakresów rzeczowych projektów jednego beneficjenta.
Kolejny etap weryfikacji to wniosek o płatność – dokument ten składany jest przez beneficjentów cyklicznie w toku całości procesu realizacji projektu i de facto zawiera informacje o postępie finansowym i rzeczowym inwestycji objętej finansowaniem. Konieczne jest bowiem dołączenie do wniosku kopii dokumentów potwierdzających wydatki kwalifikowane, poniesione w danym okresie, w tym przede wszystkim dokumenty księgowe wraz z potwierdzeniami zapłaty, umowy z dostawcami czy wykonawcami, protokoły zdawczo-odbiorcze potwierdzające odbiór prac oraz dokumenty potwierdzające ujęcie dokonanych zakupów w ewidencji księgowej.
Konsekwencje podwójnego finansowania
Najważniejszym skutkiem wykrycia podwójnego finansowania wydatków w toku kontroli jest konieczność zwrotu dofinansowania. Beneficjent jest wówczas wzywany do zwrotu nieprawidłowo wydatkowanych środków w trybie art. 207 ust. 1 ustawy o finansach publicznych wraz z odsetkami w wysokości jak dla zaległości podatkowych w terminie 14 dni od dnia doręczenia ostatecznej decyzji w przedmiocie zwrotu. Możliwe jest również pomniejszenie kolejnej transzy dofinansowania o kwotę należnego zwrotu, aczkolwiek jest to procedura uzależniona od wyrażenia zgody przez beneficjenta.
Niezależnie od powyższego, sprawca może podlegać odpowiedzialności karnej wynikającej z art. 297 k.k., zgodnie z którym
„Kto, w celu uzyskania dla siebie lub kogo innego, od banku lub jednostki organizacyjnej prowadzącej podobną działalność gospodarczą na podstawie ustawy albo od organu lub instytucji dysponujących środkami publicznymi – kredytu, pożyczki pieniężnej, poręczenia, gwarancji, akredytywy, dotacji, subwencji, potwierdzenia przez bank zobowiązania wynikającego z poręczenia lub z gwarancji lub podobnego świadczenia pieniężnego na określony cel gospodarczy, instrumentu płatniczego lub zamówienia publicznego, przedkłada podrobiony, przerobiony, poświadczający nieprawdę albo nierzetelny dokument albo nierzetelne, pisemne oświadczenie dotyczące okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wymienionego wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5”.
Oznacza to, że przestępstwem jest przedłożenie podrobionego, przerobionego, poświadczającego nieprawdę albo nierzetelnego dokumentu albo nierzetelnego, pisemnego oświadczenia dotyczącego okoliczności o istotnym znaczeniu dla uzyskania wsparcia finansowego, instrumentu płatniczego lub zamówienia. Co istotne, dla poniesienia tej odpowiedzialności nie ma znaczenia czy uzyskanie wsparcia finansowego faktycznie nastąpiło.
Przedłożenie podrobionych dokumentów jest także jednym z czynników prowadzących do wykluczenia beneficjenta z możliwości otrzymania funduszy przeznaczonych na realizację programów finansowanych z udziałem środków europejskich na podstawie art. 207 ust. 4 ustawy o finansach publicznych. Okres ten wynosi trzy lata od dnia, w którym decyzja o konieczności zwrotu środków stała się ostateczna.
Podsumowanie
Prawdopodobieństwo wystąpienia opisanych wyżej naruszeń jest tym większe, im mniejsze jest doświadczenie beneficjenta w zakresie wykorzystywania instrumentów finansowych oraz łączenia ich z innymi kategoriami pomocy. W przypadku zamiaru pozyskania zewnętrznych źródeł finansowania w postaci środków pochodzenia unijnego, warto zatem rozważyć skorzystanie z pomocy doradczej, w celu uniknięcia odpowiedzialności finansowej i karnej.
Chcesz wiedzieć więcej? Dlatego czytaj Magazyn Biomasa. W internecie za darmo:
Inne wydania Magazynu Biomasa znajdziesz tutaj. Dlatego kliknij i czytaj!
Tekst: Adw. dr Aleksandra Miśkiewicz, Adw. Piotr Banasik / Kancelaria Gałczyński Osowiecki Banasik Sp. J.
Zdjęcie: pixabay.com
Newsletter
Bądź na bieżąco z branżą OZE
