Pellety drzewne i ich certyfikacja

System certyfikacji to potwierdzenie przez niezależny podmiot (tzw. stronę trzecią) spełnienia wymagań określonych norm, parametrów technicznych lub ustanowionych standardów. Certyfikacja może dotyczyć poprawności  prowadzonych procesów produkcyjnych, jak również jakości samego wyrobu.

W przypadku certyfikacji pelletu zakres certyfikacji dotyczy zarówno jego wytwarzania, jak i jakości. W przypadku pelletu ustanowiona certyfikacja stosuje się wyłącznie do nieprzemysłowej sprzedaży, czyli tylko dla klienta detalicznego.

Firma udzielająca certyfikatów również musi spełniać określone wymagania, które zawarte są w akredytywach lub innych warunkach danego systemu bądź standardu. Wytwórca pelletu oznaczając swój produkt znakiem jakości określonym dla danego systemu certyfikacji, deklaruje, że otrzymał prawo do posługiwania się tym znakiem oraz indywidualnym numerem certyfikatu. Prawo to przysługuje tym producentom, których pellet spełnia wymagane normami parametry zapewniające najwyższą jakość procesu spalania z poszanowaniem środowiska naturalnego.

Europejskie standardy i systemy certyfikacji pelletów drzewnych

W związku z tym, że kraje UE są największymi konsumentami pelletu drzewnego na cele grzewcze (ok. 19 mln ton w 2013 roku1), a pellet jest sprowadzany z rożnych części globu, pojawiła się potrzeba standaryzacji wymagań jakościowych, w tym głownie parametrów fizyko-chemicznych.

Do 2010 roku w poszczególnych krajach powstawały i obowiązywały rożne normy oraz wymagania jakościowe dla pelletu drzewnego, jak np.: w Austrii ONORM M 7135 klasa I (z uzupełnieniem ONORM M 7136 dla logistyki oraz ONORM M 7137 dla przechowywania), w Niemczech DIN 51731, w Szwecji SS 18 71 20, i inne. Prace prowadzone przez Komitet Techniczny (TC 335) Europejskiego Komitetu Standaryzacji (CEN) doprowadziły do powstania wspólnej normy dla całej Unii Europejskiej. Jest to norma EN 14961-1÷6 i określa ona wymagania dla biopaliw stałych, w tym także dla pelletu.

Pellety drzewne do zastosowań nieprzemysłowych

Od września 2011 roku norma EN 14961 zaczęła obowiązywać również w Polsce i została oznaczona jako PN-EN 14961:2011.

Do zadań Europejskiego Komitetu Standaryzacji (CEN) wynikających z Dyrektywy w sprawie Spalania Odpadów (Dyrektywa 2000/76/WE) należą przede wszystkim normalizacja obszaru biopaliw stałych pochodzących z produktów rolnictwa i leśnictwa, odpadów roślinnych z przemysłu spożywczego, odpadów drzewnych (z wyjątkiem odpadów mogących zawierać fluorowe składniki organiczne lub metale ciężkie), włóknistych odpadów roślinnych z produkcji masy celulozowej oraz papieru, odpadów korka.

Obecnie na rynku pelletu funkcjonuje kilka systemów certyfikacji. Jednym z nich jest system DINplus, który został ustanowiony w 2002 roku przez organizację DINCertco GmgH (Niemiecki Instytut Certyfikacji).

Certyfikacja po austriacku

Wymagania DINplus oparte zostały w dużej mierze na normach ONORM M 7135 opracowanych przez Austriaków. Dołączono do nich rozbudowaną analizę pierwiastkową normy DIN 51731. Obecnie w ramach tego systemu nadawane są certyfikaty potwierdzające spełnienie wymagań EN 14961-2 w klasie A1 dla pelletów drzewnych z przeznaczeniem dla kotłów centralnego ogrzewania.

Proces certyfikacji obejmuje zarówno proces produkcji, jak i sam produkt. DINplus jest najbardziej rozpowszechniony w Niemczech i Austrii.

W ramach tego systemu producent zobowiązany jest m.in. do cotygodniowego dokumentowania wyników badań  sprawdzających poziom wilgotności, ścieralności, gęstości i zawartości wypełniaczy. Certyfikat przyznawany jest na 5 lat. W czasie jego obowiązywania raz do roku inspektorzy jednostek certyfikujących przeprowadzają niezapowiedziane kontrole. Sprawdzają wtedy proces produkcji, zapisy z jego przebiegu oraz pobierają próbki do badania. Wyniki muszą spełniać wymagania normy.

ENplus czyli?

System certyfikacji ENplus zaczął funkcjonować od wiosny 2010 roku. Został on opracowany i jest nadzorowany przez organizację: European Pellet Associations (Europejskie Stowarzyszenie Pelletu). System ten określa wymagania dla pelletow drzewnych do celow grzewczych.

W ramach ENplus można uzyskać certyfikat potwierdzający zgodność z EN 14961-2 w klasie A1, A2, B. System ten został zbudowany w oparciu o standard ISO 17225-2. Dotyczy on produkcji biopaliw stałych w postaci peletów. (Biopaliwa stałe – specyfikacja paliw i klas – Część 2: Klasy pelletow drzewnych). Certyfikat ten dotyczy zarówno procesu produkcji, jak i łańcucha dostaw.

Obecnie rocznie jest produkowane ok. 6 mln ton certyfikowanego pelletu.  Powstaje on w tym systemie w 41 krajach na pięciu kontynentach 2. Klasy A1, A2, B dotyczą proc. zawartości popiołu (A) w stanie suchym i wynoszą odpowiednio: A1 ≤ 0,7 proc.; A2 ≤ 1,5 proc.; B ≤ 3 proc. Każda z klas oznacza rodzaj przeznaczenia pelletów:

A1 – pellety używane dla kotłów, pieców, palników i kominków;

A2 – pellety z większą zawartością popiołów dla urządzeń dużej mocy;

B – pellety przemysłowe.

Równolegle do wyżej opisanych systemów certyfikacji rozwijają się również inne systemy, w ramach których również można uzyskać potwierdzenie zgodności pelletu z normą EN 14981-2.

Należy do nich m.in. system SGS PLUS. Niezachowanie należytej staranności w zakresie produkcji pelletu, w tym samej jakości, może skutkować odebraniem certyfikatu wraz z prawem do posługiwania się znakiem danego systemu certyfikacji.

Posługiwanie się certyfikatem bez jego ważności jest z kolei zabronione i wiąże się z sankcjami.

Badanie jakości pelletu a certyfikacja

W związku z faktem, że certyfikacja produkcji pelletu jest dobrowolna, wielu spośród wytwórców posługuje się jedynie świadectwami zgodności z normą EN 14961-2, które są wydawane na podstawie badań laboratoryjnych dla próbek dostarczonych do laboratorium. Otrzymane wyniki są porównywane z wartościami krytycznymi normy. W oparciu o te dane wydawane jest świadectwo. Inni spośród producentów pelletu posiadają z kolei jedynie wyniki badań laboratoryjnych dla danej partii paliwa. Dane te jednak nie są skorelowane z żadną z norm. Dlatego nabywca sam musi dokonać porównania tych wyników z podanymi w normach.

Zarówno świadectwo, jak i same wyniki badań laboratoryjnych nie są certyfikatem. Mogą stanowić jedynie jeden z elementów procesu uzyskiwania takiego certyfikatu. W procesie certyfikacji, oprócz systemem nadzoru nad jakością w zakładzie produkcyjnym, sprawdzana jest także jakość fizyko-chemiczna.

W oparciu o wyniki tych badań, inspekcję w miejscu produkcji wraz ze sprawdzeniem dokumentacji systemowej dotyczącej prowadzonego nadzoru w miejscu wytwarzania pelletu, wydawana jest decyzja w zakresie udzielenia bądź nie certyfikatu.

Do parametrów, które mogą podlegać ocenie jakościowej, należą m.in.: ścieralność, ilość pyłu w worku, zawartość dodatków ułatwiających prasowanie. Ponadto oceniane są: temperatura topnienia popiołu, zawartość pierwiastków: siarki, azotu, chloru, arsenu, ołowiu, chromu, kadmu, miedzi, rtęci, cynku. Żadna z norm i systemów certyfikacji nie zawiera kryterium oceny koloru, pomimo że najbardziej poszukiwanym na rynku jest pellet „jasny”, wręcz biały.

Ważne jest, aby przy zlecaniu badań laboratoryjnych zwracać uwagę na fakt, czy dane laboratorium posiada niezbędne akredytacje. Warunkiem uzyskania wiarygodnych wyników laboratoryjnych jest korzystanie wyłącznie z akredytowanych laboratoriów, które dzięki wdrożonym procedurom są w stanie właściwie nadzorować procesy badawcze i analityczne. Laboratoria wykonujące badania w danym systemie certyfikacji muszą dodatkowo posiadać rownież specjalną akredytację tego systemu, np.: akredytację DINCercto dla systemu DINplus.

Korzyści z certyfikacji

Certyfikacja pelletu nie jest wymagana prawnie. Producenci nie mają obowiązku posiadania takiego certyfikatu. Mimo to posiadanie certyfikatu na zgodność z EN 14961-2 jest dzisiaj podstawowym warunkiem „wstępnym” wymaganym w trakcie nawiązywania nowych kontaktów handlowych i w zdobywaniu rynków zbytu.

Dotyczy to przede wszystkim eksportu pelletu do krajów Unii Europejskiej. Posiadanie certyfikatu wyróżnia danego przedsiębiorcę na tle konkurencji i ułatwia zdobywanie kontraktów.

Certyfikacja przeprowadzona przez niezależną stronę trzecią jest potwierdzeniem rzetelności przedsiębiorcy oraz uwiarygodnieniem miejsca produkcji pelletu. Efektywność procesu spalania zależy od wielu czynników, od wielkości i rodzaju paleniska, technologii spalania, ale w dużej mierze także od jakości paliwa. Od tego czynnika zależy również wytrzymałość całej instalacji spalającej. Uwalniane w procesie spalania paliwa emisje mają wpływ także na jakość otaczającego nas powietrza i środowisko życia nas samych.

W związku z tym spalanie pelletu z certyfikatem (DINplus, ENplus czy SGS PLUS) jest dowodem dla producentów kotłów i instalacji grzewczych, że dany rodzaj pelletu spełnia wymagania standardów jakości i jest bezpieczna dla tych urządzeń. Poza tym certyfikacja potwierdzająca zgodność wyrobu z normą EN 14961-2 zapewnia, że dane paliwo jest bezpieczne pod względem jego oddziaływania na środowisko, a zwłaszcza w zakresie popiołów i czystości emisji.

Ilona Olsztyńska, SGS Polska

Przypisy:

1. www.wnp.pl

2. www.enplus-pellets.eu

Zdjęcie: Robert Domżał