W 2019 roku o prawie 20 proc. wzrosła produkcja energii ze źródeł odnawialnych (w stosunku do 2018 roku) – raportuje prezes Urzędu Regulacji Energetyki. Eksport energii z Polski zmniejszył się o niemal 40 proc., natomiast import wzrósł o 135 proc.

REKLAMA

Prezes URE przygotował kolejny raport roczny. Sprawozdanie to nie tylko podsumowanie prac prowadzonych w Urzędzie w minionym roku, ale także kompendium wiedzy o sektorze energetycznym w Polsce.

– Informacje i statystyki w naszym Sprawozdaniu staramy się przedstawiać w ujęciu historycznym, co pozwala na obserwowanie trendów na rynku. Wiedza taka z pewnością jest jednym z fundamentów planowania kierunku transformacji polskiej energetyki – zauważa Rafał Gawin, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki.

Rok 2019 okiem regulatora: uaktualnienie modelu regulacji jakościowej, aukcje OZE, REMIT i  zamrożenie cen prądu

Zmiany, jakim podlega rynek energii w naszym kraju, niosą nowe wyzwania dla przedsiębiorstw energetycznych, w tym dla operatorów systemów elektroenergetycznych. Dystrybutorzy stoją przed koniecznością przygotowania się do całkiem nowego modelu funkcjonowania rynków detalicznych. Rolą regulatora jest ocena programów rozwoju przedsiębiorstw sieciowych tak, aby w długim horyzoncie czasowym zapewniały optymalizację nakładów i kosztów, a jednocześnie gwarantowały ciągłość, niezawodność i odpowiednią jakość usług świadczonych klientom. Szczególną uwagę regulator zwraca na efektywność przygotowywanych przez dystrybutorów inwestycji. W tym celu, w 2019 roku dokonano ewaluacji i uaktualnienia funkcjonującego od czterech lat tzw. modelu regulacji jakościowej.

Jednym z priorytetów polityki klimatyczno-energetycznej jest zwiększanie udziału OZE w bilansie paliwowo-energetycznym Polski. Ogłoszone przez Prezesa URE w 2019 roku po raz czwarty aukcje na sprzedaż energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych wpisują się w jego realizację. W ramach wszystkich ubiegłorocznych aukcji przeznaczono do sprzedaży blisko 185 TWh energii o łącznej wartości ponad 69,6 mld zł. W wyniku ich rozstrzygnięcia sprzedano prawie 91 TWh energii elektrycznej o łącznej wartości ok. 20,6 mld zł., a zakontraktowana energia była tańsza, niż zakładał ustawodawca.

W 2019 roku Prezes URE po raz kolejny prowadził również postępowania mające na celu wykrycie ewentualnych manipulacji na rynku energii. Wszczęte 19 grudnia 2018 r. postępowanie wyjaśniające w sprawie znacznego wzrostu cen energii elektrycznej w okresie wrzesień‒grudzień 2018 r. na instrumencie BASE_Y-19[1] notowanym na Towarowej Giełdzie Energii zostało zakończone złożeniem w maju ubiegłego roku zawiadomienia o podejrzeniu popełnienia przestępstwa manipulacji lub próby manipulacji na hurtowym rynku energii elektrycznej. Prokuratura Okręgowa w Warszawie w sierpniu 2019 r. wszczęła w tej sprawie dochodzenie.

Z kolei ustawa prądowa, która zagwarantowała brak wzrostu cen energii elektrycznej w 2019 r., skutkowała nowymi zadaniami realizowanymi przez Prezesa URE w roku 2020. Obecnie w Urzędzie prowadzone jest badanie, które ma pokazać jak przedsiębiorcy wywiązali się z obowiązków w stosunku do poszczególnych grup odbiorców końcowych. Prezes URE jest bowiem organem właściwym do przeprowadzenia takiej weryfikacji i nałożenia ewentualnych kar pieniężnych na przedsiębiorców, którzy nie zrealizowali zobowiązań ustawowych.

Perspektywa europejska: dalsza integracja rynków i wzmocnienie pozycji konsumentów

Podsumowanie działań regulatora nie może pominąć zaangażowania URE na forum europejskim. W maju minionego roku Rada Unii Europejskiej zakończyła prace nad nowelizacją unijnych ram polityki energetycznej. Celem przyjętych rozwiązań jest ułatwienie przechodzenia na czystą energię, dalsza integracja europejskich rynków i większe zorientowanie na konsumenta oraz lepsze przygotowanie na sytuacje kryzysowe.

W czerwcu 2019 r. zostały opublikowane cztery niezwykle istotne dla funkcjonowania wspólnego rynku akty prawa wspólnotowego[2]. Przepisy tych rozporządzeń regulują kwestie związane m.in. z funkcjonowaniem mechanizmów mocowych (w Polsce jest to rynek mocy), poziomu dostępnych zdolności transgranicznych, funkcjonowania poszczególnych podmiotów na rynku (zwiększają rolę odbiorcy końcowego i możliwości jego udziału w rynku poprzez m.in. instytucję agregatorów), zarządzania sytuacjami kryzysowymi. Zmieniły też zakres kompetencji Agencji ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (Agency for Cooperation of Energy Regulators, ACER).

Rozporządzenia znacząco wpłynęły również na zakres kompetencji i rolę regulatorów w ramach tworzenia wspólnego rynku. Od połowy 2019 r. rozpoczęły się intensywne prace nad wdrożeniem poszczególnych przepisów rozporządzeń, w których Prezes URE aktywnie brał udział zarówno na poziomie ACER, jak również wypełniając swoje kompetencje w odniesieniu do rynku krajowego – między innymi poprzez udział w przygotowaniu planu działania przyjętego w grudniu 2019 przez rząd RP.

 Czego jeszcze dowiemy się ze sprawozdania?

• Zdecydowana większość wytwarzanej w Polsce energii elektrycznej pochodzi nadal z paliw konwencjonalnych (węgiel kamienny oraz brunatny), choć ich udział zmniejszył się o 5 punktów procentowych (z 80 proc. w 2018 roku do 75 proc. w roku 2019).
• Trzej najwięksi wytwórcy – skupieni w grupach kapitałowych: PGE Polska Grupa Energetyczna, ENEA i TAURON Polska Energia – nadal dysponowali w sumie prawie ²/₃ mocy zainstalowanych i odpowiadali za ok. 67 proc. produkcji energii elektrycznej w kraju.
• W 2019 r. po raz pierwszy wskaźnik koncentracji – tzw. HHI[3] – na rynku wytwarzania (liczony dla mocy zainstalowanej) przekroczył górną granicę średniej koncentracji i przeszedł do poziomu wysokiej koncentracji.
• Eksport energii elektrycznej w 2019 r. zmniejszył się o ok. 39 proc. w porównaniu do roku poprzedniego. Natomiast bardzo znacznie wzrósł import – w 2019 r. wyniósł łącznie 11 950 GWh (wzrost o ok. 135 proc. w porównaniu do roku 2018). Tak znaczny wzrost importu został spowodowany m.in. włączeniem do pracy w marcu 2019 r. północnego połączenia Polska-Niemcy, tj. linii Krajnik-Vierraden oraz zmianą metody wyznaczania zdolności przesyłowych, co nastąpiło z początkiem września 2019 r. na skutek decyzji Prezesa URE zatwierdzającej zmianę IRiESP[4]. Zmiana metody wyznaczania Marginesu Bezpieczeństwa Przesyłu z metody deterministycznej na statystyczną umożliwiła udostępnianie przez PSE większych zdolności przesyłowych na profilu synchronicznym z zachowaniem standardów bezpieczeństwa pracy KSE.
• Moc osiągalna polskich elektrowni wzrosła w stosunku do roku 2018 o prawie 5,8 proc. (do 46 298 MW), zaś moc dyspozycyjna wzrosła o prawie 3,3 proc. Rezerwa mocy w dniu, w którym wystąpiło maksymalne krajowe zapotrzebowanie na moc wyniosła 5 393 MW.
• O prawie 20 proc. wzrosła produkcja energii ze źródeł odnawialnych (w stosunku do 2018 roku).
• W 2019 r. przez polski system przesyłowy przepłynęło ponad 557 TWh gazu wysokometanowego i 8,4 TWh gazu zaazotowanego. Większość gazu wysokometanowego została przetransportowana tranzytem z wykorzystaniem gazociągu jamalskiego.
• Zakupy gazu z zagranicy (169,1 TWh) uzupełniane były gazem pochodzącym ze źródeł krajowych (42,5 TWh).
• W porównaniu do 2018 r. wzrosło zużycie gazu na potrzeby własne, głównie przez odbiorców przemysłowych. Sprzedaż gazu do odbiorców końcowych zdominowana była przez podmioty z grupy kapitałowej PGNiG. Ich udział wynosił ponad 82 proc. i wzrósł w stosunku do 2018 roku o 0,7 proc. Wzrost udziału tej grupy w sprzedaży gazu do odbiorców końcowych utrzymujący się od 2017 r. wynika z istotnego spadku przywozu gazu z zagranicy bezpośrednio przez odbiorców końcowych na własne potrzeby wskutek zmian regulacji dotyczących zapasów obowiązkowych, jak również za sprawą przejęcia części odbiorców przez PGNiG Obrót Detaliczny w ramach uruchomienia sprzedaży rezerwowej po upadku kilku spółek obrotu w 2019 r.
• Prezes URE prowadził monitoring sprzedaży gazu w postaci skroplonej (LNG). Pozyskanie gazu LNG wyniosło w 2019 r. 38 744 756 MWh, z czego większość została pozyskana za pośrednictwem terminalu LNG w Świnoujściu. Większość gazu LNG została sprzedana odbiorcom końcowym po dokonaniu regazyfikacji i wprowadzeniu uzyskanego gazu wysokometanowego do sieci gazowej. Wolumen sprzedaży gazu LNG do odbiorców końcowych w postaci skroplonej wyniósł ok. 667 296,241 MWh i był realizowany w większości przez alternatywnych sprzedawców.
• Na koniec 2019 r. pojemność magazynowa czynna instalacji magazynowych wynosiła łącznie 3 074 mln m³ gazu (34 198,7 GWh).
• 9 podmiotów posiadało przyznany przez Prezesa URE status operatora systemu skraplania gazu ziemnego[5].
• O 240 zmniejszyła się w naszym kraju liczba stacji paliw: z  9 448 w 2018 roku do 9 208 w roku 2019.
• Biorąc pod uwagę liczbę eksploatowanych stacji paliw na tym rynku niezmiennie dominuje Polski Koncern Naftowy ORLEN. Drugim operatorem pod względem liczby stacji jest Shell Polska, trzecie miejsce zaś należy do BP Europa SE. Tuż za podium znalazł się Lotos Paliwa oraz CIRCLE K POLSKA.
• Jakość paliw: w 2019 r. do URE wpłynęły łącznie 44 informacje, przekazane przez Prezesa UOKiK, dotyczące podmiotów, u których w wyniku przeprowadzonych kontroli stwierdzono wykonywanie działalności z naruszeniem obowiązujących przepisów, w głównej mierze polegających na wprowadzaniu do obrotu paliw ciekłych o jakości niezgodnej z obowiązującymi normami. Liczba informacji o przypadkach złej jakości paliw była zdecydowanie mniejsza niż w 2018 r., kiedy to Prezes URE otrzymał 77 takich informacji.

Chcesz wiedzieć więcej? Dlatego czytaj Magazyn Biomasa. W internecie za darmo:

Inne wydania Magazynu Biomasa znajdziesz tutaj. Dlatego kliknij i czytaj!

Więcej w Sprawozdaniu Prezesa URE.

[1] BASE_Y-19 to roczny instrument terminowy z fizyczną dostawą na rok 2019 i jeden z podstawowych instrumentów na TGE.

[2] rozporządzenie 2019/943, rozporządzenie 2019/941, rozporządzenie 2019/942 dotyczące funkcjonowania Agencji ds. Współpracy Organów Regulacji Energetyki (Agency for Cooperation of Energy Regulators, ACER) oraz dyrektywa 2019/944.

[3] Wskaźnik Herfindahla-Hirschmana (HHI) określany jest jako suma kwadratów indywidualnych udziałów w rynku wszystkich przedsiębiorstw tworzących daną gałąź: HHI > 5 000 – koncentracja bardzo wysoka, HHI od 1 800 do 5 000 – koncentracja wysoka, HHI od 750 do 1 800 – koncentracja średnia, poniżej 750 – niska koncentracja (wg „Raportu z postępów w tworzeniu wewnętrznego rynku energii elektrycznej i gazu”, Bruksela 2005 oraz J. Kamiński: Metody szacowania siły rynkowej w sektorze energetycznym, Polityka Energetyczna, Tom 12, Zeszyt 2/2, 2009).

[4] Instrukcja Ruchu i Eksploatacji Sieci Przesyłowej.

[5] Według stanu na 31 grudnia 2019 r.

Źródło: URE

Zdjęcie: pixabay.com