W związku z rosyjską agresją na Ukrainie Europa stanęła w obliczu ryzyka kryzysu energetycznego. Analiza opublikowana przez Forum Energii wskazuje możliwe dla Polski rozwiązania i drogę do niezależności energetycznej. Okazuje się, że odejście od importu węgla z Rosji jest możliwe, dla gazu potrzebujemy kilku miesięcy. Priorytetem powinien być rozwój energetyki odnawialnej.
Jak zerwać z zależnością energetyczną od Rosji?
Jak czytamy w analizie Forum Energii, wraz z brutalnym atakiem Rosji dostrzegliśmy jak w soczewce toczącą się wojnę energetyczną. Tylko w 2021 r. Rosja mogła zarobić na eksporcie surowców energetycznych 500 mld zł[1]. Dochody finansują wydatki militarne Kremla. W tych dniach zastanawiamy się, czy możemy zrezygnować z rosyjskich paliw kopalnych. W tym artykule Forum Energii analizuje, jakie możliwości ma Polska, aby zerwać z zależnością energetyczną od Rosji.
Możliwe różne scenariusze
W tak dynamicznie zmieniającej się sytuacji trzeba się przygotować na każdy scenariusz:
- Unia Europejska, w tym Polska, zrezygnuje z importu rosyjskich surowców energetycznych.
- Putin podejmie decyzję o zatrzymaniu dostaw surowców na Zachód.
- Blokada systemu SWIFT utrudni zakup surowców.
- Rosnące ceny surowców będą ograniczały możliwości ich wykorzystania.
Jak bardzo zależymy energetycznie od Rosji?
W ciągu 20 lat Polska zapłaciła za import surowców energetycznych z Rosji ponad 900 mld zł. W ostatnich latach odnotowaliśmy jeden z największych przyrostów importu paliw kopalnych wśród krajów UE-27. Jednak, o ile całkowite koszty i wolumeny sprowadzanych surowców rosły, to nasza zależność importowa od Rosji zmniejszała się. Polska od kilkunastu lat prowadzi strategię dywersyfikacji dostaw gazu i ropy. Inwestycje w terminal LNG i gazociąg Baltic Pipe znacząco wzmacniają naszą pozycję. Na przestrzeni ostatnich lat najbardziej wzrósł import węgla.
Obecnie nieco mniej niż połowa, 46%, naszych potrzeb energetycznych jest realizowana przez surowce z importu. Polska na własne potrzeby produkuje 3% ropy, 20% gazu i 80% węgla[2].
Węgiel
Z analiz Forum Energii wynika, że Polska importuje ok. 1/5 zużywanego węgla – reszta produkowana jest w polskich kopalniach. W imporcie węgla do Polski dominującym dostawcą jest Rosja, której udział w 2020 roku wyniósł 75%.
Większość sprowadzanego do nas surowca wykorzystywana jest do celów grzewczych. Aż 60% trafia do gospodarstw domowych. Kolejne 15% dostarczane jest do małych ciepłowni – głównie we wschodniej Polsce. 22% kupują koksownie[3]. Główną przyczyną importu węgla są jego wysokie parametry jakościowe i konkurencyjna cena.
Eliminacja rosyjskiego węgla z Polski, przy odpowiednim przygotowaniu nie powinna zagrozić bezpieczeństwu dostaw ciepła, a tym bardziej energii elektrycznej.
Czytaj też: Czy biomasa może konkurować z gazem w energetyce?
Gaz
Polska w 2020 r. wydobyła blisko 5 mld m3 gazu ziemnego, w dużej części to gaz zaazotowany. Krajowe pozyskanie tego surowca to jednak tylko jedna czwarta naszego zużycia. Reszta to import. Obecnie 55% sprowadzanego do Polski gazu pochodzi z Rosji. Głównymi konsumentami gazu są przemysł, gospodarstwa domowe oraz ciepłownictwo.
Polska zużywa obecnie ok. 20 mld m3 gazu. Pojemność magazynów gazu w Polsce wynosi 2,9 mld m3[4]. Przerwanie dostaw gazu z kierunku rosyjskiego z dnia na dzień może być dużym wyzwaniem dla przemysłu, elektroenergetyki i gospodarstw domowych. Warto jednak pamiętać, że i tak w związku z wygaśnięciem kontraktu jamalskiego, pod koniec tego roku zaprzestaniemy importu gazu ze Wschodu.
Ropa naftowa
Ponad 70% produktów naftowych jest zużywanych przez transport, głównie drogowy, reszta trafia do gospodarstw domowych oraz do przemysłu, który zużywa je na cele nieenergetyczne.
W 2000 r. Polska była zależna od dostaw rosyjskiej ropy w 93% – obecnie jest to 65%[5]. Wolumen sprowadzanej ropy z Rosji właściwie się nie zmienił i mimo dywersyfikacji nadal wynosi rocznie ponad 16 mln ton.
Podsumowanie i rekomendacje
Wśród działań, które należy podjąć autorki artykułu – dr Joanna Maćkowiak-Pandera i dr Aleksandra Gawlikowska-Fyk wymieniają m.in konieczność stworzenia ogólnokrajowej kampanii promującej oszczędzanie energii i paliw,
zapobieganie dezinformacji, zwiększenie efektywności energetycznej w budynkach. Jako istotne aspekty autorki wskazują bezpieczeństwo dostaw, ścisłą koordynacja bezpieczeństwa pracy systemu elektroenergetycznego i gazowego z unijnymi operatorami, zapobieganie chaosowi na rynku paliw, pilne ograniczenie manipulacji na rynku ETS.
Priorytet – rozwój OZE
Bardzo istotne jest w obecnej sytuacji nadanie priorytetu rozwojowi energetyki odnawialnej: im więcej OZE w systemie, tym mniejsze zużycie węgla i gazu. Konieczne jest pilne (od dawna zapowiadane) odblokowanie rozwoju energetyki wiatrowej i kontynuowanie wsparcia PV. To kluczowe dla poprawy bezpieczeństwa energetycznego Polski. Podobnie jak przyśpieszenie rozwoju pomp ciepła oraz rozwoju elektromobilności w celu przyszłego ograniczenia popytu na produkty naftowej.
Pilne przygotowanie strategii dekarbonizacji przemysłu i jej implementacja w konkretnie ustalonych ramach czasowych oraz wsparcie efektywności energetycznej, wdrożenie technologii wodorowych, jak również kontynuowanie i przyśpieszenie dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego i ropy naftowej powinny być elementami strategii przyjętej przez Polskę.
Czytaj też: Oszczędności i redukcja CO2. Co jeszcze zyskał Polmos na instalacji biomasowej?
Konieczna transformacja energetyczna
Autorki artykułu zapewniają, że odejście od importu węgla z Rosji jest możliwe, dla gazu potrzebujemy kilku miesięcy. Z ropą będzie najtrudniej, ale już teraz trzeba podjąć działania przynoszące rezultaty w długim terminie. Bez względu na wszystko czekają nas długie miesiące – jeżeli nie lata bardzo wysokich cen surowców. Dlatego znacząco trzeba przyśpieszyć transformację energetyczną w stronę odnawialnych źródeł.
Cały artykuł dostępny jest TUTAJ
Magazyn Biomasa. Sprawdź poniżej:
Inne wydania Magazynu Biomasa znajdziesz tutaj. Dlatego kliknij i czytaj!
[1] Reuters, 2022, https://www.reuters.com/markets/europe/russias-oil-gas-revenue-windfall-2022-01-21/
[2] GUS, 2021: zależność importowa = import/zużycie krajowe; https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/srodowisko-energia/energia/energia-2021-folder,1,9.html
[3] ARP, 2021, https://polskirynekwegla.pl/sites/default/files/StPu/01/2021.09_import%20i%20przyw%C3%B3z%20(nabycie%20wewn%C4%85trzunijne)%20na%20obszar%20Polski%20.pdf
[4] Ukraina zdywersyfikowała w ciągu 2 lat kierunki dostaw gazu. Po aneksji Krymu w 2014 r. od 2016 r. nie kupuje rosyjskiego gazu.
[5] Forum Energii, 2022, https://www.forum-energii.eu/pl/blog/import-paliw-kopalnych
[6] Np. ogranicz temperaturę w domu, jedź tramwajem, autobusem, pociągiem, rowerem do pracy, wyłącz zbędne urządzenia.
Na podstawie artykułu: dr Joanny Maćkowiak-Pandery, dr Aleksandry Gawlikowskiej-Fyk
Współpraca: Piotr Kleinschmidt, zespół Forum Energii
źródło: Forum Energii
skróty, śródtytuły: redakcja
zdjęcie: Shutterstock
Newsletter
Bądź na bieżąco z branżą OZE
