Lista substratów to jeden z bardziej newralgicznych elementów nowelizacji OZE. Decydując się na wykorzystanie substratów, które nie są w niej wymienione, de facto można utracić wsparcie dla biometanowni. Czy rzeczywiście wprowadzenie tej zmiany było konieczne, aby zaimplementować unijne prawo do polskiej legislacji? Na to pytanie odpowiada Agnieszka Górka, prawniczka działająca w Stowarzyszeniu „Z energią o prawie”.
Dziś prezydent podpisał nowelizację ustawy o OZE. Ustawa wejdzie w życie 14 dni od momentu ogłoszenia, z wyjątkiem art. 1 pkt 28 oraz pkt 39, tj. przepisów związanych z nowymi obowiązkami nakładanymi na Prezesa URE, pkt 44 oraz art. 5 ust. 9, które wchodzą w życie z dniem 1 stycznia 2025 r., a także art. 1 pkt 2 lit. a i lit. b w zakresie dodawanego ust. 11a pkt 2 oraz art. 1 pkt 3 lit. b, w zakresie, w jakim dotyczą prosumenta wirtualnego energii odnawialnej, które wchodzą w życie z dniem 2 lipca 2025 r, oraz art. 8 w zakresie zmiany doprecyzowującej, który wchodzi w życie z dniem 2 lipca 2025 r.
Główna wątpliwość polskich przedstawicieli sektora
Uchwalona przez Sejm nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii (nr druku sejmowego 744) została uzupełniona głównie o przepisy związane z unijnymi zasadami udzielania pomocy publicznej m.in. dla instalacji biometanu. Najwięcej emocji w branży biogazowej wzbudza regulacja dotyczącą przyznania wsparcia operacyjnego dla biometanowni o mocy nie większej niż 1 MW. Podnoszonym problemem wśród opinii publicznej jest ograniczony katalog substratów wskazany w załączniku IX dyrektywy RED II uprawniający do uzyskania przez biometanownie wsparcia na postawie rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (dalej jako: rozporządzenie GBER). Kontrowersyjna regulacja rodzi zasadnicze pytanie o to, czy przyjęty przepis – który ogranicza zakres substratów wykorzystywanych do produkcji biogazu (biometanu) – jest pomysłem polskiego ustawodawcy, czy może realizacją zobowiązań traktatowych, jakim jest przestrzeganie prawa unijnego, przyjmującego ambitne cele w realizacji transformacji energetycznej.
Czy wymóg jest uzasadniony?
Na początek konieczna jest analiza zasad tworzenia systemów wsparcia dla OZE oraz udzielania dozwolonej pomocy publicznej. Ogólne ramy tworzenia systemów wsparcia dla OZE w tym biogazu (biometanu) zostały uregulowane w art. 4 dyrektywy RED II. Wskazują one m.in., że wsparcie powinno być przyznawane w sposób otwarty, przejrzysty, konkurencyjny, niedyskryminujący i racjonalny pod względem kosztów. Uzyskanie wsparcia operacyjnego lub inwestycyjnego dla biometanowni wymaga przeanalizowania również procedury udzielenia dozwolonej pomocy publicznej. Może być ona przyznawana jako zgodna z rynkiem wewnętrznym ex lege lub uznana przez Komisję Europejską za zgodną z rynkiem wewnętrznym. Komisja może również przyjąć rozporządzenia dotyczące kategorii pomocy państwa, w odniesieniu do których Rada postanowiła, że mogą one zostać zwolnione z procedury powiadamiania Komisji o mechanizmie wsparcia.
Dla udzielania pomocy publicznej dla inwestycji z zakresu tzw. zielonej tranformacji kluczowe jest rozporządzenie GBER, które ma przyspieszyć proces udzielania wsparcia bez konieczności notyfikowania przed Komisją Europejską. Regulacje rozporządzenia GBER odnoszą się do wsparcia dla tzw. małych projektów gazowych nie większych niż 1 MW oraz projektów biogazowych (biometanowych) o mocy zainstalowanej wynoszącej nie więcej niż 50 000 ton/rok. Pomoc operacyjna na produkcję biopaliw, biopłynów, biogazu (w tym biometanu) i paliw z biomasy jest wyłączona z obowiązku zgłoszenia, o którym mowa w art. 108 ust. 3 TFUE.
Wsparciem zostały objęte instalacje, które stosują paliwa zgodne z kryteriami zrównoważonego rozwoju i ograniczania emisji gazów cieplarnianych określonymi w dyrektywie RED II i aktach wykonawczych lub delegowanych do tej dyrektywy oraz są wytwarzane z surowców wymienionych w załączniku IX do tej dyrektywy. Polski ustawodawca, pomimo że rozporządzenie GBER wiąże w całości i jest bezpośrednio stosowane we wszystkich państwach członkowskich postanowił przenieść regulacje również do projektu nowelizującego ustawę o OZE, co jest dość częstą niepoprawną praktyką, jeżeli w rozporządzeniu unijnym nie zawarto upoważnienia, które nakazywałoby przyjęcie określonych regulacji.
Czytaj też: 2024: Co zmieniło się w prawie dla biogazu i biometanu?
Drugim kluczowym aktem dla udzielania pomocy publicznej, ale wymagającym notyfikacji przez Komisję są wytyczne CEEAG, które wskazują, że wsparcie dla biogazu można zatwierdzić wyłącznie w zakresie, w jakim paliwa objęte pomocą są zgodne z kryteriami zrównoważonego rozwoju i ograniczenia emisji gazów cieplarnianych określonymi w dyrektywie RED II oraz w jej aktach wykonawczych lub delegowanych. Wytyczne CEEAG dla instalacji, które nie spełniają wymagań z rozporządzenia GBER, nie wskazują wprost na listę substratów z załącznika IX omawianej dyrektywy. Jednakże stosując wykładnię systemową i celowościową dyrektywy RED II można uznać, że wsparcie na podstawie wytycznych CEEAG mogą uzyskać instalacje wykorzystujące substraty z załącznika IX.
Unia Europejska opracowała listę substratów w załączniku IX Dyrejtywy RED II wykorzystywanych do produkcji zaawansowanych biopaliw, innych biopaliw oraz biogazu biorąc pod uwagę zasadę hierarchii postępowania z odpadami określoną w dyrektywie 2008/98/WE, unijne kryteria zrównoważonego rozwoju oraz potrzebę zapewnienia, aby załącznik ten nie powodował dodatkowego zapotrzebowania na grunty w związku z promowaniem wykorzystywania odpadów i pozostałości. Przedstawione założenia doprowadziły do przyjęcia dość rygorystycznego katalogu substratów. Jednakże należy pamiętać, że Komisja przy regularnej ocenie tego załącznika powinna rozważyć uwzględnienie dodatkowych surowców, które nie powodują istotnych zakłóceń na rynkach produktów (ubocznych), odpadów ani pozostałości.
Agnieszka Górka
Stowarzyszenie „Z energią o prawie”
Zdjęcie: Archiwum Magazynu Biomasa
Newsletter
Bądź na bieżąco z branżą OZE
