Nowelizacja Ustawy OZE – najważniejsze zmiany

Od rozwoju źródeł odnawialnych nie ma odwrotu. Zgodnie z raportem Global Trends in Renewable Energy Investment z 2018 r., od 2004 r. świat zainwestował łącznie 2,9 mln biliona dolarów w zieloną energię. W Polsce w latach 2005–2016 zainstalowana moc pochodząca ze źródeł odnawialnych była na poziomie 8 538,347 MW, według danych na dzień 30 września 2017 roku.

W Polsce dalszy dynamiczny wzrost inwestycji na tym rynku może nastąpić m.in. za sprawą uchwalonej 7 czerwca 2018 r. ustawy o zmianie ustawy o odnawialnych źródłach energii oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r., poz. 1276), która w pełni dostosowuje przepisy do wymogów określonych przez Komisję Europejską (procedura notyfikacji SA.43697 (2015/N), m.in. w „Wytycznych w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska i cele związane z energią w latach 2014–2020” (Dz.Urz. UE C 200 z 28.06.2014) (dalej „Nowelizacja”). Rozwiązania wprowadzone przez Nowelizację, o ile będą wprowadzane w życie zgodnie z założeniami, powinny spowodować szybki wzrost inwestycji m.in. w biogazownie rolnicze. W szczególności, jeżeli wsparcie rządowe będzie utrzymane na deklarowanym poziomie.

Rozwiązania wprowadzone przez Nowelizację powinny spowodować szybki wzrost inwestycji m.in. w biogazownie rolnicze 

Zmiany w definicjach ustawowych

Nowe regulacje stanowią kontynuację zmian systemowych, które pozwolą na utworzenie lokalnych obszarów zrównoważonych energetycznie. Nowelizacja zmienia niektóre definicje dotyczące energetyki biomasowe, m.in. poprzez poszerzenie definicji biomasy o „przetworzoną biomasę w postaci pelletu”. Doprecyzowano definicje biowęgla, klastrów energii, w tym w zakresie możliwości uzyskania koncesji lub wpisu do rejestru Prezesa URE i spółdzielni energetycznych, które muszą spełniać szereg nowych warunków, zwłaszcza w zakresie posiadanej liczby członków, zapewnienia wykorzystania mocy przynajmniej jednej instalacji odnawialnego źródła energii na poziomie większym niż 3504 MWh/MW/rok. Ponadto spółdzielnia musi zapewnić pokrycie 70 proc. rocznego zapotrzebowania na energię wszystkich jej członków. Wprowadzono również nowe brzmienie pojęć: małej instalacji, której moc elektryczna będzie mogła wynosić od 50 do 500 kW, mikroinstalacji, w tym zakresie zwiększenie maksymalnej mocy elektrycznej do 50 kW. Dodatkowo producenci energii będą mogli skorzystać z nowych mechanizmów wsparcia w postaci stałej ceny zakupu energii, która ma wynosić 90 procent ceny referencyjnej danego typu instalacji. Będzie ona również podlegała corocznej waloryzacji, a ewentualną nadwyżkę wyprodukowanej energii wytwórcy będą mogli sprzedać do dostawcy zobowiązanego albo do innego podmiotu wraz z prawem do pokrycia ujemnego salda.

Kumulacja pomocy publicznej

Nowelizacja wprowadza również nową regułę kumulacji pomocy publicznej w systemie aukcyjnym. Warunkiem dopuszczalności ww. pomocy jest wymóg, aby pomoc operacyjna została pomniejszona o wszelką uprzednio otrzymaną pomoc inwestycyjną (tzw. reguła kumulacji). Ma to na celu zapewnienie proporcjonalności udzielonej pomocy na jedno przedsięwzięcie i jego rentowności. Samo dofinansowanie ma następować po oddaniu projektu do użytku. Najwyższa cena będzie musiała być wykazana przez tych wytwórców, którzy nie będą korzystali z pomocy operacyjnej. System wsparcia ma wpłynąć w znaczny sposób na rozwój technologii wytwarzania energii. Ustawodawca przyjął, że dofinansowanie będzie kontynuowane zarówno w systemie aukcyjnym, jak i FIT, i FIP.

Aukcje OZE

Aukcje OZE są alternatywnym systemem wsparcia. Nowelizacja zmienia podział na tzw. koszyki aukcyjne, które uwzględniają w wyższym stopniu specyfikę konkurencyjności technologii i odnawialnych źródeł energii. Aby wziąć udział w tegorocznych aukcjach, należy przedstawić deklarację (wymóg ten dotyczy wytwórców eksploatujących istniejące instalacje OZE) lub zaświadczenie (wymóg ten dotyczy nowych wytwórców energii) w wersji pisemnej lub za pośrednictwem Internetowej Platformy Aukcyjnej (IPA) wraz z dokumentami, tj. warunkami przyłączenia instalacji odnawialnego źródła energii do sieci przesyłowej lub sieci dystrybucyjnej, lub umowę, prawomocne pozwolenie na budowę, decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, wypis i wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, pozwolenie na wznoszenie i wykorzystanie sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeń w polskich obszarach morskich (w przypadku energetyki wiatrowej off shore), harmonogram rzeczowo-finansowy realizacji budowy oraz schemat instalacji odnawialnego źródła energii. Okres ważności pozwolenia na budowę nie może być krótszy niż sześć miesięcy. Zaświadczenie o dopuszczeniu lub odmowie udziału w aukcji wydaje Prezes URE w terminie 30 dni od złożenia wniosku. Odmowa następuje w formie postanowienia, na które służy zażalenie do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Warszawie w terminie 7 dni. Zaświadczenie o dopuszczeniu do aukcji jest ważne dwanaście miesięcy. Zmianie uległy zasady przeprowadzenia samej aukcji. W przypadku nowych instalacji wytwórca zobowiązany jest wpłacić kaucję w wysokości 60 zł/1 kW na rachunek bankowy Prezesa URE lub przedstawić gwarancję bankową. Aukcje odbywać się będą za pośrednictwem IPA.

Cena aukcyjna wskazana przez wytwórcę powinna być ceną netto (wyrażoną w zł/MWh) oraz powinna zawierać informację o okresie korzystania przez wytwórcę z aukcyjnego systemu wsparcia. Aukcję wygra ten wytwórca, który zaoferuje najniższą cenę sprzedaży energii. Maksymalną wartość i ilość energii elektrycznej, którą rząd ma zakupić w aukcjach w 2019 roku, ma wskazać rozporządzenie Rady Ministrów.

Z pewnością zaletę systemu aukcyjnego jest wprowadzenie nowych koszyków aukcyjnych, możliwość sprzedaży energii po stałej cenie, wsparcie energetyki odnawialnej, coroczna waloryzacja ceny aukcyjnej oraz duży wolumen aukcyjny.

Koncesje i działalność regulowana

Zgodnie z ustawą uzyskanie koncesji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania energii elektrycznej. Wymóg ten został wyłączony w zakresie wytwarzania energii elektrycznej w mikroinstalacji, małej instalacji, a także z biogazu rolniczego i biopłynów. W tych przypadkach konieczne jest uzyskanie wpisu do rejestru działalności regulowanej (w przypadku biogazowni rolniczych rejestr ten prowadzi Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa).

Taryfy gwarantowane jako instrument wsparcia mniejszych instalacji OZE

Nowelizacja ustanawia tzw. system taryf gwarantowanych (feed-in-tariff) oraz system dopłat do ceny rynkowej (feed-in-premium). Jest to nowy instrument, który ma na celu sprzedaż niewykorzystanej energii po stałej cenie zakupu. Ten system wsparcia przeznaczony jest dla wytwórców energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w małej instalacji lub mikroinstalacji, wykorzystującej do wytworzenia energii elektrycznej wyłącznie:

1. biogaz rolniczy,
2. biogaz pozyskany ze składowisk odpadów albo
3. biogaz pozyskany z oczyszczalni ścieków, albo
4. biogaz inny niż określony powyżej,
5. hydroenergię.

System taryf gwarantowanych powstał przede wszystkim dla wytwórców, dla których przystąpienie do aukcji było dotychczas istotną barierą w dostępie do sprzedaży energii z uwagi na konieczność dokładnego prognozowania produkcji energii i dostosowania się do terminów aukcji.

System dotyczy niewykorzystanej energii, a więc tej, która nie została wykorzystana na własne potrzeby wytwórcy.

Zaletą tego systemu, oprócz prostszych niż w systemie aukcyjnym procedur, jest między innymi możliwość złożenia deklaracji w każdym czasie, bez związania ogłaszanymi terminami aukcji.

Do systemów FIT/FIP może dołączyć instalacja, która jest dostatecznie wyodrębniona bądź ma odrębne miejsce przyłączenia. Aby przystąpić do systemu, wytwórca musi złożyć deklarację w formie pisemnej bądź elektronicznej. Głównymi informacjami, które muszą znaleźć się w deklaracji, są między innymi informacja o planowanej łącznej ilości niewykorzystanej energii, którą wytwórca zamierza sprzedać, oraz planowanym okresie sprzedaży niewykorzystanej energii (w systemie aukcyjnym wymagane jest precyzyjne wskazanie tego okresu). Ponadto wytwórca musi zdecydować, na który model handlu energią się decyduje, tj. sprzedaż do dostawcy zobowiązanego czy też model handlu na rynku, który jednak przeznaczony jest wyłącznie dla instalacji powyżej 500 kW. Złożenie deklaracji w przypadku instalacji nowych, które nie wytwarzały do tej pory energii, należy poprzedzić audytem prawnym w celu skompletowania wszystkich wymaganych na tym etapie dokumentów, w tym między innymi: pozwolenia na budowę, umowy przyłączeniowej, warunków przyłączenia do sieci, oświadczeń o nowych urządzeniach wyprodukowanych w ciągu 36 miesięcy poprzedzających dzień wytworzenia energii. Nie można tym samym przenosić urządzeń z innej zbudowanej już biogazowni. Wytwórca musi złożyć oświadczenie, że zobowiązuje się do wytworzenia po raz pierwszy energii w terminie 36 miesięcy od dnia dopuszczenia do systemu na podstawie zaświadczenia przez Prezesa URE. Wytwórca do deklaracji załącza również harmonogram rzeczowo-finansowy, który określa ramy czasowe i finansowe inwestycji i wskazuje między innymi, czy inwestycja powstaje ze środków własnych, czy też jest finansowana z kredytu, pożyczki. W przypadku instalacji już istniejących załączanych dokumentów jest mniej, jak również krótszy jest termin, w którym wytwórca zobowiązuje się do wytworzenia po raz pierwszy energii i wynosi 3 miesiące, i jest to czas niezbędny to przeniesienia instalacji z jednego instrumentu do drugiego. Wytwórca przedstawia również schemat instalacji odnawialnego źródła energii, który może opracować na podstawie przykładu przedstawionego przez Prezesa URE.

Opłata rezerwacyjna wynosi 30 zł za 1 kW i podlega zwrotowi w ciągu 60 dni od dnia sprzedaży po raz pierwszy niewykorzystanej energii bądź w ciągu 30 dni od dnia wydania postanowienia o odmowie wydania zaświadczenia. Dopuszczalne jest również ustanowienie gwarancji bankowej.

Nasuwają się jednak wątpliwości interpretacyjne czy nowy system wsparcia stanowi pomoc publiczną i podlega procedurze pełnej notyfikacji, którą kończy wydanie postanowienia przez Komisję Europejską, czy też wystarczające jest jedynie dokonanie zgłoszenia tej formy pomocy. Z ostrożności należy postępować zgodnie z pierwszą, najbardziej rygorystyczną koncepcją, a co za tym idzie – badany będzie także tzw. efekt zachęty dotyczący instalacji planowanych do uruchomienia. Prezes URE będzie więc badał, czy wytwórca złożył pisemny wniosek o przyznanie pomocy przed rozpoczęciem prac nad projektem lub rozpoczęciem działalności. Z uwagi na takie przyjęcie interpretacji pomocy publicznej system wsparcia nie będzie dotyczył również wytwórców, którzy znajdują się w trudnej sytuacji w rozumieniu art. 2 pkt 18 rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym.

Na wydanie zaświadczenia Prezes URE ma 45 dni od dnia złożenia kompletnej dokumentacji. Odmowa wydania zaświadczenie może nastąpić w przypadku uchybienia warunkom formalnym, tj. braku wymaganych dokumentów, braku opłaty oraz przy przekroczeniu przez instalację maksymalnej mocy. O maksymalnej mocy instalacji decyduje w drodze rozporządzenia Rada Ministrów na podstawie uprawnienia nabytego na podstawie Nowelizacji. Rada Ministrów ma znaczną swobodę ustalania maksymalnej mocy, uwzględniając m.in. ochronę bezpieczeństwa energetycznego lub ochronę środowiska.

Sankcją za niedotrzymanie terminu 36 miesięcy na wytworzenie po raz pierwszy energii jest przepadek wpłaconej opłaty rezerwacyjnej oraz brak możliwości przystąpienia do jakiegokolwiek systemu wsparcia przez okres 3 lat.

W przypadku przystąpienia do systemu taryf gwarantowanych i wydania zaświadczenia, wytwórca dostaje gwarancję sprzedaży energii po stałej cenie zakupu wynoszącej 90 proc. ceny referencyjnej dla poszczególnych rodzajów instalacji. Pośrednio od wytwórcy, jak i mocy wybudowanej biogazowni zależy, czy wytwórca zdecyduje się sprzedawać energię do podmiotu zobowiązanego na danym terenie, czy też podmiotu innego niż podmiot zobowiązany, a więc będzie sprzedawał energię na rynku. Dla instalacji większych niż 500 kW umożliwiono wybór tych dwóch metod sprzedaży energii, w przypadku zaś instalacji mniejszych dopuszczalne jest jedynie przystąpienie do programu FIT, czyli sprzedaż podmiotowi zobowiązanemu.

Wytwórca otrzymuje gwarancję sprzedaży energii po stałej cenie zakupu na okres 15 lat, przy czym końcową datą obowiązywania programu jest 31 grudnia 2035 roku. Co za tym idzie, aby skorzystać z systemu wsparcia, jakim są taryfy gwarantowane przez cały okres jego obowiązywania, należy uzyskać zaświadczenie do 2020 roku.

 Adw. Piotr Banasik
Brudkowski & Wspólnicy