Ministerstwo Klimatu widzi ogromny potencjał dla CCUS w Polsce. Resort jest w trakcie prac nad rządową strategią dla rozwoju tej technologii w naszym kraju. Kiedy ujrzy ona światło dzienne? O szczegółach, z wiceministrem klimatu i środowiska Krzysztofem Bolestą rozmawia Maciej Roik.
Od przynajmniej dwóch lat Ministerstwo Klimatu i Środowiska aktywnie działa, by zdynamizować rozmowę na temat rozwoju sektora CCUS w Polsce. Czy udało się w tym kontekście osiągnąć jakieś konkrety?
W pierwszej kolejności uporządkowaliśmy i skoordynowaliśmy pracę po stronie administracji rządowej. W lipcu 2024 r. w Departamencie Elektromobilności i Innowacji MKiŚ (dziś to Departament Innowacji i Efektywności Energetycznej) utworzony został Wydział Innowacji, któremu powierzono zadania dotyczące inicjowania, opracowywania i wdrażania polityki państwa w zakresie technologii CCUS, co pozwoliło zapewnić spójność działań administracji w tym obszarze.
Jednym z kluczowych działań MKiŚ są prace nad przygotowaniem projektu ustawy o zasadach zarządzania transportem i składowaniem dwutlenku węgla oraz realizacji projektów inwestycyjnych w zakresie wychwytywania, transportu, składowania i wykorzystania dwutlenku węgla.
Będzie to kompleksowy akt prawny dedykowany całemu łańcuchowi wartości CCUS. Przygotowywana ustawa będzie także służyć adaptacji polskich przepisów do rozporządzenia Parlamentu Europejskiego z 2024 r. w sprawie ustanowienia ram środków na rzecz wzmocnienia europejskiego ekosystemu produkcji technologii neutralnych emisyjnie i zmieniające unijne rozporządzenie w zakresie rozwiązań dedykowanych wyłącznie inwestycjom dotyczącym technologii CCUS. Prace koncepcyjne nad dokumentem Oceny Skutków Regulacji (OSR) do projektowanej ustawy dobiegają końca, a po ich zakończeniu zostanie złożony wniosek o wpis projektu ustawy do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów.
Carbon capture na magazynbiomasa.pl – sprawdź, co musisz wiedzieć!
Równolegle prowadzimy prace nad nowelizacją rozporządzenia Ministra Środowiska z 2014 r. w sprawie obszarów dopuszczonych do lokalizowania kompleksu podziemnego składowania CO2. Dziś umożliwia ono składowanie CO2 jedynie w kambryjskim zbiorniku w polskiej strefie ekonomicznej na Morzu Bałtyckim. Nowelizacja rozszerzy katalog potencjalnych lokalizacji na lądzie, co otworzy realną drogę do przygotowania pierwszych projektów podziemnego składowania CO2 na terytorium Polski. 31 lipca 2025 r. projekt zmiany rozporządzenia został wpisany do wykazu prac legislacyjnych MKiŚ i trwają obecnie jego uzgodnienia wewnątrzresortowe.
Działania MKiŚ w zakresie technologii CCUS obejmują również wymiar międzynarodowy. W świetle obowiązującej Konwencji Helsińskiej z 1992 r. (HELCOM) brak jest dziś konsensusu prawnego co do dopuszczalności składowania CO2 pod dnem Morza Bałtyckiego. Wobec tych wątpliwości, we współpracy z Ministerstwem Spraw Zagranicznych oraz z Ministerstwem Infrastruktury (pełniącym funkcję krajowego sekretariatu ds. HELCOM) doprowadziliśmy na forum HELCOM do zlecenia dwóch niezależnych analiz: prawnej i środowiskowej, które mają dokonać analizy i interpretacji obecnych zapisów konwencji oraz ocenić możliwe ścieżki zmian i warunki dopuszczenia takiego składowania przy zachowaniu najwyższych standardów ochrony środowiska. Nasi przedstawiciele uczestniczą w bieżących pracach nowo powołanej grupy roboczej ds. środowiskowych przy HELCOM.
W prace nad strategią zaangażowane są firmy sektora przemysłowego, a także środowisko naukowe. Jak wygląda ta współpraca?
Zbudowaliśmy trwałą platformę współpracy. W marcu 2025 r. został podpisany List Intencyjny na rzecz rozwoju CCUS, do którego przystąpiło ponad 40 podmiotów, w tym m.in. Orlen S.A., Grupa Azoty S.A., Holcim Polska S.A., ArcelorMittal Poland, KGHM Polska Miedź S.A., GAZ-SYSTEM S.A., a także liczne stowarzyszenia branżowe, instytuty badawcze oraz przedstawiciele środowiska naukowego. Na tej podstawie powołano trzy grupy robocze: ds. komunikacji, ds. regulacji i finansowania oraz ds. strategii.
W pracach grup biorą udział również przedstawiciele innych resortów: Ministerstwa Energii, Ministerstwa Rozwoju i Technologii, Ministerstwa Finansów oraz Ministerstwa Infrastruktury, co zapewnia również współpracę międzyresortową i bieżącą wymianę opinii. Grupy spotykają się regularnie, a MKiŚ konsultuje z nimi zarówno założenia projektu ustawy, treść przyszłej strategii rządowej CCUS oraz planowanych działań o charakterze komunikacyjno-edukacyjnym.
Czytaj również: Strategia CCUS w Polsce: Czy prace idą zgodnie z planem?
Wspomniany komponent informacyjny i społeczny ma dla nas także szczególne znaczenie. W najbliższym czasie zostanie uruchomiona dedykowana podstrona CCUS na stronie MKiŚ, zawierająca m.in. informacje o bezpieczeństwie składowania CO2, oddziaływaniu na środowisko, procedurach kontrolnych i monitoringu oraz korzyściach gospodarczych wynikających z wdrażania CCUS. Równolegle planujemy działania w regionach potencjalnie przewidzianych pod inwestycje, aby prowadzić tam już teraz rzetelny dialog ze społecznością lokalną dla zapewnienia wysokiego poziomu akceptacji tej technologii w Polsce i braku sprzeciwu wobec przyszłych inwestycji.
W ciągu ostatnich kilkunastu miesięcy osiągnęliśmy konkretne rezultaty: zbudowaliśmy stabilny model koordynacji działań w MKiŚ, uruchomiliśmy proces legislacyjny nad pierwszą kompleksową ustawą CCUS, wprowadzamy zmianę rozporządzenia lokalizacyjnego otwierającą drogę do lokalizacji lądowych, również dzięki naszemu zaangażowaniu zlecone zostały dwie niezależne analizy w ramach HELCOM, których wyniki mogą być podstawą do umożliwienia przyszłego składowania pod dnem Morza Bałtyckiego, oraz stworzyliśmy trwałą platformę dialogu w formie Listu Intencyjnego. Te działania łącznie tworzą podstawę do stworzenia trwałych i stabilnych warunków do przygotowania i uruchomienia pierwszych projektów CCUS w Polsce.
Aktywnie uczestniczymy także w dialogu zewnętrznym na temat CCS, w tym w grupie ekspertów ds. CCS Komisji Europejskiej oraz z instytucjami międzynarodowymi jak Bank Światowy.
Na jakim etapie są prace związane z opracowywaniem strategii dla sektora CCUS w Polsce?
Do końca 2025 r. planowane jest opracowanie końcowego projektu strategii. W dalszej kolejności będzie on przedmiotem prac i uzgodnień w trybie przewidzianym dla rządowych dokumentów strategicznych, aż do przyjęcia Strategii przez Radę Ministrów. Na tle innych dokumentów rządowych ten projekt wyróżnia się tym, że od samego początku tworzony jest w ścisłej współpracy z przedstawicielami przemysłu, środowiska naukowego i organizacji branżowych, którzy są sygnatariuszami Listu Intencyjnego na rzecz rozwoju technologii CCUS. Dzięki tej formule Strategia powstaje w sposób w pełni partycypacyjny z tymi, którzy będą ją w praktyce realizować.
Czy do tej pory udało się zmierzyć potencjał rynku CCUS w Polsce i na tej podstawie określić potrzeby inwestycyjne?
Prace nad oceną potencjału krajowego rynku CCUS są w toku i stanowią jeden z kluczowych elementów przygotowywanej Strategii CCUS. W ramach Grupy Roboczej ds. Strategii, prowadzimy obecnie szeroki proces agregacji danych, analiz i przygotowania scenariuszy rozwoju rynku. Prace te obejmują zarówno zidentyfikowanie największych źródeł emisji przemysłowych w Polsce, jak i ocenę ich możliwości technicznych oraz ekonomicznych w zakresie wychwytu, transportu i składowania dwutlenku węgla.
Już dziś możemy jednak powiedzieć, że potencjał zastosowania technologii CCUS w Polsce jest bardzo duży, szczególnie w sektorach przemysłowych o emisjach procesowych, gdzie brak jest alternatywnych metod dekarbonizacji. Należą do nich przede wszystkim: przemysł cementowy, stalowy, wapienniczy, rafineryjny, chemiczny (w tym produkcja wodoru, amoniaku i nawozów), a także miedziowy czy hutniczy.
Z kolei w sektorze energetycznym rola wychwytu CO2 będzie zależeć od tempa transformacji systemu elektroenergetycznego. Polska stopniowo odchodzi od węgla w kierunku odnawialnych źródeł energii i energetyki jądrowej, co ogranicza perspektywy stosowania CCUS w dotychczasowych blokach węglowych.
Na tym etapie nasze analizy potwierdzają, że największe uzasadnienie i znaczenie zastosowania technologii CCUS w Polsce będzie w przemyśle, nie zaś w energetyce. Wynika to z faktu, że emisje procesowe w przemyśle są trudniejsze do wyeliminowania i to właśnie tam wychwyt CO2 może przynieść największy efekt redukcyjny. Warto też podkreślić, że Polska jako jeden z największych emitentów CO2 w Unii Europejskiej ma szczególną potrzebę wdrażania tego typu rozwiązań.
W 2024 r. całkowite emisje wyniosły ponad 148 mln t CO2. Dlatego kluczowe jest uruchomienie działań w sektorach przemysłowych, które mogą w sposób trwały i technologicznie uzasadniony ograniczyć emisje, zachowując przy tym swoją konkurencyjność. Ponadto, dostępne źródła naukowe wskazują na ogromny potencjał w zakresie geologicznego składowania CO2 Polski. Ważnym czynnikiem jest także doświadczenie i wykwalikowane kadry w obszarze podziemnego magazynowania gazów na terytorium RP.
Czy MKiŚ ma plan, w jaki sposób pomóc w finansowaniu konkretnych projektów do wychwytu lub utylizacji CO2?
Tak, prowadzimy działania mające na celu stworzenie instrumentów wsparcia finansowego dla realizacji projektów wychwytu, transportu i składowania CO2. Chcemy, aby przedsiębiorstwa, które przygotowują pierwsze inwestycje w tym obszarze, mogły liczyć na konkretne i przewidywalne instrumenty finansowe.
Jednym z kluczowych instrumentów, który znalazł się w projekcie aktualizacji Krajowego Planu na rzecz Energii i Klimatu (KPEiK), są tzw. kontrakty różnicowe (Carbon Contracts for Difference – CCfD). Ten mechanizm ma umożliwić częściowe pokrycie różnicy między kosztami wychwytu CO2 a ceną uprawnień w systemie ETS. Po przyjęciu KPEiK przez Radę Ministrów i potwierdzeniu dostępności środków finansowych, dokument ten stanie się podstawą do przygotowania szczegółowego katalogu mechanizmów wsparcia – także dla projektów CCUS.
Równocześnie Polska zabiega o jak największe środki unijne na rozwój CCUS, w tym z Funduszu Innowacyjnego, Funduszu Modernizacyjnego oraz instrumentu Connecting Europe Facility (CEF). Te programy już dziś umożliwiają finansowanie studiów wykonalności, dokumentacji technicznej i prac przygotowawczych dla przyszłych dużych inwestycji w wychwyt i składowanie CO2.
Kolejnym kierunkiem działań jest współpraca międzynarodowa. Obecnie przygotowujemy wniosek o wsparcie w ramach unijnego Technical Support Instrument (TSI), który zapewni Polsce ekspercką pomoc w projektowaniu mechanizmów finansowania i wdrażaniu CCUS. Wniosek zostanie złożony do Komisji Europejskiej do końca października 2025 r. Istotnym elementem jest także współpraca z Norwegią i państwami EOG. W kwietniu 2025 r. Polska jako pierwszy kraj-beneficjent podpisała Memorandum of Understanding otwierające nową perspektywę Funduszy Norweskich i Funduszy EOG na lata 2021–2028. MKiŚ jako operator „Programu Zielona Transformacja”, przygotowuje w jego ramach komponent obejmujący również działania wspierające rozwój technologii CCUS. Planowany budżet programu to ok. 685 mln zł (160 mln EUR), a w jego ramach przewidziano m.in. finansowanie analiz, wizyt studyjnych, wzmocnienia potencjału instytucjonalnego oraz konkursów na studia wykonalności i dokumentację projektową dla przedsiębiorstw.
Jednocześnie podjęliśmy działania, aby technologie CCUS zostały objęte także dedykowanymi programami krajowymi. W efekcie na liście programów priorytetowych NFOŚiGW znalazły się już trzy inicjatywy bezpośrednio wspierające rozwój CCUS. Pierwsza obejmuje działania informacyjne i edukacyjne, oraz dialog społeczny wokół technologii CCUS. Druga, przewiduje finansowanie studiów wykonalności oraz prac przygotowawczych, które pozwolą polskim przedsiębiorstwom rozwijać pierwsze inwestycje w tym obszarze. Trzecia inicjatywa z kolei zapewni wsparcie beneficjentom ubiegającym się o środki unijne, pomagając im przygotować dokumentację i wnioski o dofinansowanie, np., z Funduszu Innowacyjnego. Obecnie dopracowywane są szczegółowe założenia i budżety tych programów, które w najbliższym czasie staną się ważnym elementem systemowego wsparcia rozwoju technologii CCUS w Polsce.
Chcesz wiedzieć więcej? Czytaj magazyn Carbon Capture:
Carbon Capture Magazyn Biomasa
Wyślij link na adres email:
Newsletter
Bądź na bieżąco z branżą OZE
